ندای شهروند آنلاین

 

هیجدهمین نشست علمی- فصلی انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان با حضور جمعی از علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ زنجان در سالن اجتماعات بیمارستان ولیعصر(عج) برگزار شد.

به گزارش ندای شهروندآنلاین، در این نشست رییس هیات مدیره انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان با اشاره به جایگاه ویژه فرهنگ و تاریخ در تاثیرات آن بر جامعه عنوان کرد: شوربختانه پرداختن به تاریخ و فرهنگ بسیار کم‌رنگ شده و این مهم یکی از اهداف انجمن است که باید بیش از پیش حمایت و پیگیری شود.

دکتر جمشید وفا افزود: تاثیرات وقایع اجتماعی گوناگون در جامعه بسیار عمیق است و توسعه اجتماعی بدون بهره‌گیری و شناخت از این وقایع امکان‌پذیر نیست، همه‌گیری کووید در سال‌های پیش نمونه‌ای از تاثیرگذاری وقایع برروی مناسبات مختلف اجتماعی است که دگرگونی و چرخش‌های مختلفی در ابعال زندگی بشری گذاشت و حتی سبک زندگی پیرامون ما را تغییر داد و این همه این وقایع باید بسیار با دقت برای آیندگان ثبت و نگهداری شود.

 زمین‌داری منطقه خمسه در دوره قاجار

حسن رستمی، پژوهشگر و مولف زنجانی نیز در این نشست با تبریک هفته فرهنگی زنجان و یکصدوهیجدهمین سالگرد انقلاب مشرطه بیان کرد: موضوع هیجدهمین نشست علمی و فصلی انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان، «مناسبات زمین داری منطقه خمسه در دوره قاجار» است و با توجه به گستره بزرگ جستارها پیرامون زمین‌داری در آن دوران باید با جمع‌آوری مستندات تاریخی و بررسی آن‌ها کتابی مستقل فراهم کرد، ساختار سیاسی قاجار را تا زمان مشروطه بدون تغییر و برپایه قدرت مطلقه شاه بود و هرم قدرت نهایتاً به  مردم عادی یا همان رعیت ختم می شد، زمین در آن دوران به سه شکل وجود داشت، نخست اراضی دولتی یا همان خالصه، دوم زمین های اوقافی و سوم زمین‌های اربابی که متعلق به مالکان عمده یا خرده مالکان بود.

رستمی ادامه داد: اراضی دولتی یا خالصه یا به پیشینه تاریخی متعلق به دولت بودند یا به قهر و غلبه به دست دولت می افتادند، زمین های وقفی نیز بسته به شرایط زمان با تغییراتی مواجه می شدند وگاه حتی زمین موقوفه به نفع دولت مصادره شده و تبدیل به زمین خالصه می شد.

این تاریخ‌پژوهش افزود: اساس کار قاجار در مسأله زمین «تیول داری» بود، به این معنا که اراضی متعلق به دولت در قبال دریافت پول به اشخاص واگذار می شد، این روش به نفوذ فوق‌العاده زمین‌دارها در دربار انجامید که میرزا تقی خان امیرکبیر برای کاستن از این نفوذ تیول داری را محدود کرد و لیکن بعد از او به دلایلی این مسأله با شدت بیشتری، سیاست رسمی شد.

حسن رستمی پیرامون دلایل مهم رشد تیول داری در دوره ناصری نیز گفت: شکست در قراردادهای تجاری از جمله قرارداد رویتر در سال ۱۲۸۹ و قرارداد شیلات شمال با روس ها ۱۲۹۶ و قرار داد روژدر ۱۳۰۷ق، کاهش ارزش پول ملی به دلیل کاهش ارزش نقره در بازار های جهانی، فساد و سواستفاده در ضرابخانه های سلطنتی، کاهش صادرات و افزایش واردات و وقوع قحطی گسترده در این دوره در منطقه خمسه فقط دو خاندان امیر افشار و ذوالفقاری بیش از نهصد روستا را به تیول می‌گیرند.

رستمی ادامه داد: بعد از قتل ناصرالدین شاه دست‌اندازی‌های مالکین عمده به زمین‌های دولتی و زمین‌های موات یا حتی خرده مالک‌ها شروع می شود و در همین زمان است که در منطقه طارم و انگوران و حلب کشتار و درگیری‌های متعدد رخ می‌دهد، عریضه‌ها و تظلم‌خواهی اهالی روستای خوئین در این مورد قابل توجه است، نکته قابل تأمل جواز این تعدی‌ها بوده که اغلب با اعمال نفوذ و پرداخت پول فراهم می‌شد و مسأله مالیات نیز در تیول داری حایز اهمیت است، زمیندارها با پنهان کردن عایدات زمین سعی در کاهش مالیات پرداختی به دولت داشتند و این موضوع باعث تعارض منافع دولت با مالکان بود و گاه حضور مستشار حکومت برای اخذ مالیات، عزای رعیت بود، این وضعیت در واگذاری زمین‌های خالصه که مالیات آن‌ها از قبل محاسبه شده بود وجود نداشت.

وی در ادامه اضافه کرد: دیگر مسأله ناشی از تیول داری احتکار محصول و گرانفروشی زمیندارها بود که از بحران نان در تهران گزارش مستندی در این مورد موجود است که یک مورد آن کشف دوازده هزار خروار گندم از انبار اشرف الملک می‌باشد. در مورد اراضی اوقافی تا دوره ناصری یکی از علمای منطقه مأمور رسیدگی به امور موقوفه ها می‌شد. در دوره ناصری سند سازی و تهدید و تطمیع نیز در این زمین ها خود نمایی می کند که نهایتاً وزارتخانه ای برای رسیدگی به امور موقوفات تشکیل می شود که بعدها به وزارت منافع عامه تغییر نام می یابد. پس از مشروطه تلاش هایی برای تنظیم امور صورت می گیرد و لیکن هیچکدام به نتیجه نمی رسد. به گفته خانم لمپتن تبدیل زمین های اوقافی به اربابی در ضعف دولت مرکزی اتفاق می افتاد .در زمان رضا شاه دست اندازی به موقوفات و سند سازی و تبدیل آنها به زمین های اربابی اوج می گیرد‌.

 

تجلیل از پژوهشگر فقید زنجانی

بخش دیگری از هیجدهمین نشست انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان تجلیل از پژوهشگر فقید زنجانی، استاد یوسف محسن اردبیلی و خانم زهرا سلیمانی مؤلف کتاب شبستان سیمرغ (بررسی۳۰ مسجد تاریخی دوره قاجار زنجان) و مدیر موزه آموزش و پرورش استان زنجان بود که با اهدای لوح سپاس انجمن به خانواده شادروان حاج یوسف محسن اردبیلی و خانم سلیمانی برگزار شد.

 

آثار برگزیده جایزه کتاب اشراق معرفی شدند

آیین پایانی ششمین دوره جایزه کتاب شیخ اشراق نیز همزمان با هیجدهمین نشست علمی-فصلی انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان برگزار شد.

به گزارش ندای شهروندآنلاین، دبیر هیأت داوران ششمین جایزه کتاب شیخ اشراق با اشاره به این‌که این جایزه در تقویم فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است گفت: آثار ارسال شده به این دوره کتاب سال اشراق توسط داوران بررسی و دو کتاب «مشروطیت در زنجان» نوشته دکتر حسن رستمی وکتاب «منطقه ابهررود و قلعه تپه ابهر درسیرتحولات تاریخی ایران» تألیف کامبیز فتحی به عنوان آثار برگزیده این دوره انتخاب شدند، همچنین کتاب‌های «حیات اجتماعی سلطانیه در عصر قاجار و پهلوی» اثر محمد ملکی و «برزن های زنجان» تالیف محمد جواد سروش مهر به عنوان کتاب های شایسته تقدیر ششمین دوره جایزه کتاب سال شیخ اشراق معرفی شدند.

 

گفتنی است این آیین فرهنگی با همکاری اداره‌کل فرهنگی و ارشاد اسلامی استان زنجان، دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان و همراهی هیأت امنای خیریه ولیعصر (عج) و ریاست بیمارستان ولیعصر(عج) برگزار شد.