ندای شهروند آنلاین

همین چند سال قبل بود که در گذر از محله‌های شهرمان صدای کودکان در حال بازی تا هفت کوچه آن‌ورتر شنیده می‌شد، بازی‌هایی که سرشار از جنب و جوش و تحرک بودند. بازی‌های بومی و محلی نمادی از فرهنگ، آداب و سنن در جامعه است. بازی‌های محلی ازجمله اتفاقات و آیین‌های ارزشمند ایران‌زمین هستند؛ با توجه به پهناوری اقلیمی و قومی و قبیله‌ای در کشور ایران، انواع بازی‌ها باهدف‌های خاص طراحی‌شده است و میان مردم رایج بوده است. برای معرفی درست یک کشور، استان یا شهر تنها معرفی مشاهیر و اماکن تاریخی کافی نیست. بلکه معرفی فرهنگ و آداب‌ورسوم نیز به شناخت ما کمک می‌کند.

آدقویدی، اوزوک اوزوک، توپ آقاچی، چاتارام، خبرجیلو، قاچان‌قاچان، گاو دارم، گل یا سوخت، هفت سنگ، یک خان دوخان وبورک آتدا، اوستان نی، شونقار، گردو بازی (تیله‌بازی) از مهم‌ترین بازی‌های بومی و محلی زنجان به‌شمار می‌رود.

یکی از بازی‌ها و آداب‌ورسوم پرهیجان مردم زنجان بازی محلی برداشتن کلاه است. بازی محلی کلاه‌بردار در استان زنجان امروزه همچنان در مناطق مختلفی از استان انجام می‌شود.بازی‌های بومی محلی در هر منطقه‌ای نشان‌دهنده‌ غنای فرهنگی و تاریخی آن دیار است. شاید بی‌روا نباشد که بگوییم هر منطقه‌ای که دارای بازی‌های محلی بیشتری است، فرهنگ غنی‌تری دارد.

این بازی درگذشته‌های بسیار دور در روستاها بین جوانان و میان‌سالان رواج داشته است، به‌ویژه در تعطیلات فروردین‌ماه به اوج خود می‌رسید.

علاوه بر این، نوجوانان و کوچک‌ترها و مردم عادی زیادی به تماشای این بازی رغبت نشان می‌دادند و با علاقه بسیاری به تماشای آن می‌نشستند و بردوباخت در این بازی بسیار اهمیت داشت و گاهی به رقابت‌های محلی و خانوادگی تبدیل می‌شد.

بازی کلاه‌بردار در استان زنجان از پرطرفدارترین بازی‌ها در حال حاضر است. نحوه بازی در ادامه توضیح داده‌شده است. داشتن کلاه، شرکت در قرعه کشی، گذاشتن کلاه روی زمین، داشتن چوب از شرایط بازی است. در این بازی در یک قسمت زمین دایره‌ای به شعاع ۱/۵ تا ۳ متر کشیده می‌شود. در انتهای زمین‌بازی و به فاصله قراردادی از دایره، نقطه‌ای را با خط کشیدن و یا علامت‌گذاری، معین می‌کنند که به‌عنوان هدف یا مقصد در بازی مورداستفاده قرار می‌گیرد این محل به «کله» مشهور است.

هر تیم دارای یک سردسته است بعد از بارگیری توسط سردسته‌ها، برای تعیین وضعیت تیم‌ها قرعه‌کشی می‌شود. افراد گروه که اصولاً هشت نفر هستند و مدافع در داخل دایره و رو به بیرون و پشت به هم می‌ایستند. این افراد هر یک کلاهی به سردارند. مهاجمان حمله می‌کنند تا کلاه مدافعان را بربایند، مدافعان باید درحالی‌که از دایره خارج نشوند با پا و یا با دست مهاجمان را بزنند که در این صورت جای دو تیم عوض می‌شود در غیر این صورت اگر مهاجمی کلاه را ربود به‌طرف مقصد (کله) می‌دود تا آن را لمس کند.

استاد تیم مدافع او را تعقیب می‌کند. اگر قبل از صد او را بگیرد تیم مهاجم بازنده بود و جای دو تیم عوض می‌شود در غیر این صورت تیم مهاجم یک امتیاز دارد. برای برنده شدن نهایی ۱۰ امتیاز باید کسب شود.

در بازی گاهی اوقات شخص موفق می‌شود کلاهش را در ۳ یا ۴ متری دایره از دیگران پس بگیرد و گاهی اوقات این فاصله تا صد متر هم می‌رسد. در این بازی از دست‌ها به‌هیچ‌عنوان استفاده نمی‌شود مگر زمانی که شخص کلاهش را از دیگران می‌گیرد. بازی تا زمانی که بازیکنان خسته شوند ادامه دارد. از اهداف بازی افزایش استقامت قلبی تنفسی، هماهنگی عصبی عضلانی، چابکی و سرعت است. در باور مردمان روستا حفظ کلاه در سر نشانه شهامت و مردانگی است.

درحالی برای کشورمان ۲هزار بازی بومی شناسایی کرده‌اند که استان زنجان دارای بیش از ۲۰۰ نوع بازی بومی محلی است. البته بیش از دو سوم آن در حال فراموشی یا به صورت کامل به فراموشی سپرده شده است. بر اساس پژوهش‌هایی که سازمان یونسکو در جهان انجام شده نزدیک به ۱۴هزار بازی را شناسایی کرده‌اند. از این مقدار، نیمی متعلق به قاره کهن یعنی قاره آسیا است. البته نکته قابل توجه اینجاست که ملت‌ها در ۱۰هزار مورد از بازی‌های محلی دارای اشتراک هستند.