مثلث پرهیاهوی زمستان؛ گاز، برق، آلودگی
قطع ناگهانی برق در برخی شهرهای کشور از جمله زنجان و افزایش آلودگی هوای بسیاری از شهرهای بزرگ موجب شده توجه شهروندان بسیاری نسبت به موضوع ارتباط برق و گاز جلب شود.
با آنکه اوج مصرف برق در ایران ماههای گرم سال است ولی خاموشیهای نخستین ماه زمستان و آلودگی هوا علامت سوالهای بسیاری را برای شهروندان ایجاد کرده است.
از سوی دیگر دستگاههای استخراج رمزارز یا همان دستگاههای ماینر یکی دیگر از متهمان کسری برق در کشور است.
معادله گاز- برق
ارتباط میان گاز و برق یک معادله برای تامین انرژی در ایران است.
حدود ۸۰درصد از گاز کشور در بخشهای خانگی و صنعتی مصرف میشود و با آغاز روزهای سرد سال مصرف گاز در کشور به اوج خود میرسد و این اوجگیری با توجه به اینکه اغلب نیروگاههای تامین برق ایران گازی هستند تامین انرژی برق را در زمستان با چالش مواجه میکنند.
ایران کشوری با منابع غنی نفت و گاز است و همین منابع متاسفانه علیرغم ارزشمند بودن موجب بسیاری از کاستیها در کشور است، البته این کاستیها به سبب مدیریت ناآگاهانه ایجاد میشوند.
مصرف نادرست انرژی در ایران و نابودکردن منابع ارزشمند کشور در آینده ایران را با چالش انرژی روبروی خواهد کرد و پیشگیری از آن را نمیتوان به فردا موکول کرد.
حدود ۹۴ درصد از برق تولید شده کشور با استفاده از سوختهای فسیلی است که از این میزان حدود ۹۰ درصد آن گاز است، پس صرفهجویی در مصرف برق کاهش مصرف گاز خواهد بود.
هزینهای سرسامآور راهاندازی، نگهداری و بازسازی نیروگاههای فسیلی در کنار قیمت بسیار نازل برق در ایران صنعت برق کشور را با تهدید بزرگی روبرو کرده که باتوجه به فشارها و تحریمهای ناجوانمردانه این تهدید تبدیل به معضلی بزرگ برای کشور خواهد شد.
استفاده نادرست از منابع، خام فروشی و اتلاف بیهوده آن در بخشهایی که نمیتواند مولد و سازنده باشد این منابع را بهجای ارزش آفرینی تبدیل به ترمزهایی برای اقتصاد پیشرفت کشور تبدیل است.
برای مثال در ایران برای گرم کردن خانه حداقل ۳ بخاری گازی روشن میکنیم و در سال صدها متر مکعب گاز را صرف گرم کردن یک واحد خانه میکنیم درحالی که با همین مقدار گاز به راحتی میتوان به جای گرم کردن یک واحد، برق چندین واحد مسکونی را تولید و برای مصارف مختلف از جمله گرمایش استفاده نمود. مدلی که بسیاری از کشورهای پیشرفته از آن استفاده میکنند، حتی کشوری مانند روسیه که بزرگترین منابع گاز جهان را نیز دارا میباشد به جای لولهکشی گاز برای منازل آنرا تبدیل به برق کرده و برای شهروندان ارائه میکنند.
شوربختانه در ایران برای دورافتادهترین روستاها حتی در مناطق گرمسیر نیز مسیر لولهکشی گاز ایجاد کرده و این انرژی را تلف میکنیم در حالی که با هزینه بسیار پایینتر به راحتی میتوان بخشی از این گاز را تبدیل به برق کرده و به راحتی به مناطق مورد نظر انتقال دهیم و مقدار باقی را ذخیره یا صادر کنیم.
مثلت گاز، برق، آلودگی
آلودگی هوای برخی شهرهای کشور در چند هفته اخیر نیز تا حدودی به نحوه مصرف برق و گاز در کشور ارتباط دارد.
مصرف بیرویه برق با توجه به ارزان بودن آن مصرف گاز در نیروگاهها را نیز به حداکثر میرساند از همین روی در برخی روزهای سرد سال که شهروندان برای گرمایش از گاز شهری استفاده میکنند نیروگاهها برای تامین برق پایدار مجبور به استفاده از مازوت خواهند بود.
مصرف مازوت جای گاز در نیروگاهها به دلیل استفاده مشترکان خانگی در زمستان یکی از دلایل اصلی آلودگی هوای شهرهاست و این آلودگی رابطه مستقیم با مدیریت مصرف شهروندن دارد.
قیمت بسیار ارزان برق رغبتی در شهروندان برای کاهش مصرف ایجاد نمیکند و از سوی دیگر بسیاری از خانهها از نظر استانداردهای گرمایشی مشکل دارند و مصرف گاز نیز در ایران بسیار بالاتر از استاندارد است.
حال همین چند دلیل را در کنار هم قرار دهیم به راحتی میتوان متوجه شد که دلیل اصلی آلودگی هوا و بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور ارتباط مستقیم با نحوه مصرف انرژی توسط شهروندان ایرانی دارد.
گران کردن راهحل است؟
دولت هر سال میلیاردها دلار برای یارانه انرژی در ایران هزینه میکند و باتوجه به اینکه حداقل ۲۰درصد از این هزینهها به دلیل مصرف بیرویه و نادرست شهروندان نابود میشود به راحتی میتوان دریافت که ریشه بسیاری از مشکلات نیز مصرف نادرست ایرانیهاست.
قیمت هرکیلووات برق در ایران فقط ۱۰ درصد قیمت صادر شده به کشورهای همسایه بوده و با توجه به اهمیت برق برق در ایران تقریبا مجانی است و ایرانیها انگیزهای برای درست مصرف کردند نخواهند داشت. با کاهش هر میزان مصرف برق توسط شهروندان در کشور ما حدود ۱۰ برابر ارزآوری برای کشور خواهیم داشت و از نظر اقتصادی نیز درست مصرف کردن بسیار بااهمیت است.
حال اینکه آیا افزایش قیمت برق در کشور منجر به کاهش مصرف آن میشود یا نه موضوی است که مسوولان و کارشناسان باید بررسی کنند ولی تا حدود بسیاری میتواند پیشگیرانه باشد. وزارت نیرو امسال برای مشترکانی که مصرف برق خود را کاهش دهند مشوقهای بسیاری در نظر گرفته است که حتی شهروندان با رعایت آن تخفیف ۱۰۰ درصدی نیز دریافت میکنند.
چرا ماینر؟
همانگونه که اشاره شد قیمت برق در ایران بسیار ارزان است و همین ارزانی سبب شده عدهای با سواستفاده از ان سودهای کلانی به جیب بزنند.
سامانههای استخراج ارز مجازی یا همان ماینرهای معروف دستگاههایی هستند که با استفاده از اینترنت رمزارز استخراج میکنند. استخراج رمزازر نیاز به شبکه اینترنی پایدار با مصرف بالای برق دارد که ارزان بودن برق در ایران موجب شده بسیاری با وارد کردن این دستگاهها سودهای کلانی به جیب بزنند.
البته با شناساییهایی که انجام شد بسیاری از این استخراج کنندگان شناسایی شدند و برخی نیز موفق به اخذ مجوز شده و برق مصرفی آنها معادل برق صادراتی محاسبه و دریافت میشود ولی مصرف بالای این دستگاهها در روزهایی که کشور با بحران مصرف برق و گاز دست به گریبان بود مورد اعتراض بسیاری از مردم قرار گرفت.
پیک بار در زمستان
پیکبار یا اوجبار برق، اینها واژههای تقریبا تازهای است که در چندسال اخیر وارد گفتگوهای روزانه بسیاری از شهروندان ایرانی شده است.
به گزارش ندای شهروند آنلاین، پیکبار برق در سالهای پیشین در ماههای گرم بیشتر پدیدار میشد ولی چندسالی است که کشور در سردترین ماههای سال نیز با مشکل کمبود برق مواجه شده است. برای یافتن پاسخ این پرسش گفتگوی کوتاهی با رویا قزلباش، معاون فروش و خدمات مشترکین شرکت توزیع نیروی برق استان زنجان انجام دادیم که خواندن آن برای آشنایی بیشتر با دلایل مشکلات و کاستیهای برق در سطح کشور خالی از لطف نیست.
اصولا پیکبار برق به چه دلایلی به وجود میآید؟
پیک یا اوج بار در برق براثر افزایش ناترازی تولید و توزیع ایجاد میشود. ایجاد این ناترازی دلایل مختلفی دارد، کاهش تولید برق بر اثر از مدار خارج شدن نیروگاهها، خشکسالی و کاهش منابع آبی نیروگاههای برقآبی و افزایش ناگهانی مصرف مشترکان از عمده دلایل این ناترازی است. در ماههای گرم سال باتوجه به کاهش منابع آبی و از سوی دیگر افزایش مصرف برق به سبب بهکارگیری سیستمهای سرمایشی شاهد پیکبار تابستان هستیم. بیش از ۹۴ درصد از برق تولید شده کشور با استفاده از سوختهای فسیلی است که عمده سوخت این نیروگاهها گاز است، در ماههای سرد سال با آغاز روزهای سرد سال مصرف گاز در کشور به اوج خود میرسد و این اوجگیری با توجه به اینکه اغلب نیروگاههای تامین برق ایران گازی هستند تامین انرژی برق را در زمستان با چالش مواجه میکنند و پیکبار زمستان ایجاد میشود. به زبان سادهتر در تابستان براثر افزایش مصرف برق برای سرمایش و در زمستان بر اثر افزایش مصرف گاز جهت گرمایش و کاهش سوخت نیروگاهها ناترازی ایجاد میشود.
برنامه صنعت برق برای کاهش این ناترازیها چیست؟
خوشبختانه صنعت برق کشور در تامین انرژی کاستی چندانی ندارد و ناترازیهای لحظهای را میتوان با برنامهریزی دقیق و اصلاح الگوی مصرف به راحتی کاهش داد. ایران به عنوان یکی از کشورهای تامینکننده انرژی برق منطقه است و به جز ساعات میانی روزهای گرم که صددرصد برق تولید شده در کشور مصرف میشود در سایر ساعات، مازاد برق نیز دارد و اصولا ساخت نیروگاههای جدید برای تامین برق چند ساعت در سال نه از نظر اقتصادی موجه است و نه از نظر زیست محیطی و میتوان به راحتی با فرهنگسازی دقیق و بهکارگیری لوازم برق استاندارد با رده انرژی ایدهآل این ناترازی را پوشش داد هرچند ساخت ظرفیتهای نیروگاهی نیز هرگز متوقف نشده و دائما نیروگاههای جدید متنوعی وارد مدار میشوند.
یعنی صنعت برق برای افزایش تولید برنامهای ندارد؟
پوشش ناترازی با مدیریت مصرف به معنای عدم ایجاد نیروگاههای جدید نیست بلکه راهکار کوتاهمدت برای جبران کاستیهای تولید برق است. ایجاد نیروگاههای جدید برنامهی بلندمدتی است که در دست اجراست و نیروگاههای جدید وارد مدار میشوند ولی هماکنون برنامهی کوتاه مدت و میانمدتی برای ایجاد نیروگاههای خورشیدی پراکنده در سطح کشور در دست اجراست که با عملیاتی شدن این پروژه بزرگ گام بلندی در راستای تامین برق کشور برداشته خواهد شد.
به نظر شما ایجاد نیروگاههای بزرگ نیاز اصلی کشور است یا نیروگاههای پراکنده؟
هر کدام از این دو راهکار مزایای خاصی دارند. ایجاد نیروگاههای تولید پراکنده خورشیدی علاوه بر پیشگیری از آلودگیهای زیستمحیطی و سهولت اجرای آنها در زمان اندک، هزینه نگهداری پایینتری دارند و همچنین جانمایی این نیروگاهها درمناطق مختلف و وسیعی از کشور و انتقال انرژی تولید شده به شبکه تلفات پایینتری نسبت به نیروگاههای بزرگ دارد و از این رو وزارت نیرو طرحهای مختلفی برای ایجاد این نیروگاهها تدوین کرده است و مشترکان برق به راحتی میتوانند با ایجاد نیروگاههای خورشیدی علاوه بر تامین انرژی از مزایای اقتصادی بسیار مطلوب آن استفاده کنند.
در حال حاضر با توجه به میران تولید مشخص برق در کشور و همچنین در پیش بودن فصل سرما برنامه صنعت برق برای گذر از این پیکبار چیست؟
خوشبختانه تابستان امسال همه مشترکان برق همکاری خوبی با صنعت برق داشتند. مشترکان صنعتی و کشاورزی با عقد تفاهمنامههای مختلف با کمترین آسیب به تولید ادامه دادند و مشترکان خانگی نیز بیشترین میزان همکاری را با صنعت برق داشتند و با رعایت الگوی مصرف ما را در ارائه برق پایدار یاری کردند و نتیجه این همراهی و همکاری گذر بدون خاموشی برق در تابستان ۱۴۰۱بود. قصه فصل زمستان با تابستان اندکی متفاوت است. بیش از ۸۰درصد انرژی گاز کشور در بخش خانگی مصرف میشود و برای تامین برق پایدار نیاز به تامین گاز پایدار است و به نوعی باید شهروندان با ایجاد توازن در مصرف برق و گاز خود به صورت همزمان در پایداری شبکه توزیع برق و گاز ما را یاری کنند تا زمستان را بدون خاموشی و سرما سپری کنیم.
چه برنامههایی از سوی صنعت برق برای گذر موفق از پیک بار زمستان اجرا خواهد شد؟
خوشبختانه ظرفیت تولید برق در کشور با بهرهبرداری از نیروگاههای جدید افزایش یافته ولی مصرف برق نیز سالانه با افزایش تعداد مشترکان خانگی، تجاری، صنعتی و کشاورزی افزایش مییابد. زمستان امسال هم وزارت نیرو برای گذر از دوره ناترازی برنامههای مختلفی در نظر گرفته که به زودی اعلام خواهد شد ولی در سطح توزیع برق استان زنجان، پیشبینیهای لازم برای مدیریت مصرف برق در زمستان تعین و تدوین شده است که با برگزاری دورههای مدیریت مصرف برای مشترکان مختلف، عقدتفاهمنامه همکاری با صنایع، توقف فعالیت مراکز استخراج رمزارز و تعدیل روشنایی معابر از بخشهای عمده این برنامه است.
رعایت الگوی مصرف از سوی مشترکان خانگی در فصل زمستان چگونه باید باشد؟
قیمت هرکیلووات برق در ایران فقط ۱۰ درصد قیمت صادر شده به کشورهای همسایه بوده و با توجه به اهمیت برق در ایران تقریبا مجانی است، قیمت بسیار ارزان برق و کلا انرژی در کشور رغبتی در شهروندان برای کاهش مصرف ایجاد نمیکند و غیراستاندارد بودن و همچنین راندمان پایین بسیاری از لوازم خانگی نیز یکی از دلایل مهم در سرانه مصرف انرژی در کشور است که باید به شدت مورد توجه قرار گیرد. فرهنگسازی مهمترین گام برای اصلاح الگوی مصرف در کشور است. فرهنگ انتخاب درست لوازم خانگی، استانداردسازی محیط خانه و آشنا شدن با ارزش واقعی انرژی باید بیش از پیش مورد توجه همه دستگاهها قرار بگیرد، صنعت برق یا وزارت نیرو به تنهایی قادر به این فرهنگسازی نیست و باید همه دستگاهها به کمک هم بتوانند خانوادههای ایرانی را با مفهوم الگوی مصرف و در کل ارزش انرژی آشنا کنند و البته همکاران ما در بخشهای مختلف بار سنگین فرهنگسازی الگوی مصرف را به دوش میکشند و با تولیدات محتوایی این فرهنگ را گسترش میدهند و خوشبختانه تاثیرات این فرهنگسازی در تابستان امسال اندکی به بار نشست و امید است در فصل سرد سال نیز مشترکان همراه ما باشند. این همراهی بسیار ساده است و مشترکان برق به راحتی میتوانند با اندک تغییراتی مانند عایق بندی در و پنجره، کاهش یک درجهای دمای خانه، خاموش کردن لامپ و لوازم برق اضافه و بدون استفاده و حتی استفاده از لباس گرم در خانه به جای افزایش دمای لوازم گرمایشی به راحتی ۱۰درصد در مصرف برق و گاز خود صرفهجویی کنند و علاوه بر کمک به پایداری برق و گاز به میزان قابل توجهی از هزینههای اضافی بکاهند.
آیا گرانتر کردن انرژی راهکار مناسبی برای پیشگیری از مصرف بیرویه آن است؟
دولت سالانه میلیاردها دلار صرف یارانه انرژی در کشور میکند و اگر اتلاف انرژی در کشور را فقط ۲۰درصد محاسبه کنیم بازهم چندین میلیارد دلار بر اثر عدم رعایت الگوی مصرف در کشور نابود میشود و میتوان گفت مشکلات اقتصادی ریشه در مصرف نادرست دارد. از سوی دیگر گرانتر کردن انرژی شاید یک راهحل باشد ولی مطمئنن بهترین و سریعترین راهکار نیست، ایجاد مشوق برای مصرف درست راهکاری در دسترستری است و همانطور که چند سالی است این طرح اجرا میشود و مشترکان برق با کاهش مصرف خود نسبت به سال پیش پاداش دریافت میکنند و امسال نیز این طرح با عنوان ۵=۱ اجرا شد و مشترکان برق با هر کیلووات کاهش مصرف تا ۵برابر قیمت آن را به عنوان پاداش دریافت کردند. اجرای اینگونه طرحها و آشناترکردن مردم با مفهموم الگوی مصرف و مهمتر از آن ارائه راهکارهای مدیریت مصرف انرژی در کوتاهمدت و میانمدت تاثیر فراوانی بر اصلاح الگوی مصرف خواهد داشت.
مهدی مرادی/
