از سُرخوردن با سینی تا اِسکی
ندای شهروند آنلاین- اسکی پیش از ارائه آن به عنوان یک ورزش، یکی از قدیمیترین راههای مسافرت بود که بشر شناخت. برخی از تاریخنویسان بر این عقیدهاند که پیدایش اسکی به عصرحجر باز میگردد.
در یافتههای باستانشناسانی و نقشهایی که به دست آمده طرح اسکیهایی را نشان میدهد که چهارچوب خمیدهای داشته و احتمال میرود از استخوان حیوانات ساخته و با تسمهای چرمی به پا بسته میشده است.
اسکی نزدیک به شکل امروزی شده این ورزش فعالیتی است که پیشینه حدود ۳۰۰ ساله دارد و پیدایش این ورزش به شمال اروپا باز میگردد و نخستین بار نروژیها بودند که پایهگذار شیوههای درست تمرینات را طراحی کنند.
پس از جنگ جهانی دوم اسکی در منطقه خاورمیانه رواج یافت و بیشتر در ارتش و به منظور استفاده نظامی گسترش پیدا کرد و به همین دلیل بود که بیشتر قهرمانان این رشته در آن دوره نظامیان بودند.
اسکی در ایران
اسکی در ایران از سال ۱۳۰۰ به عنوان ورزشی لوکس و برای طبقه ثروتمند ایران باب شد در این سالها دانشجویانی که برای تحصیل به اروپا رفته بودند با خود به ایران سوغات آورده بودند و بیشتر با عده ای از سوئدی ها و سویسیها که برای احداث راه آهن در ایران بسر می بردند به اسکی میپرداختند.
فدراسیون اسکی ایران در سال ۱۳۲۳ تاسیس و پس از عضویت ایران در فدراسیون جهانی اسکی به صورت رسمی وارد رشتههای ورزشی ایران شد و نخستین پیست اسکی ایران در منطقه آبعلی در شرق تهران راهاندازی گردید.
تولید چوب اسکی در ایران نیز برای نخستین بار به سال ۱۳۲۰ و کارگاه نجاریای در تهران باز میگردد که با استفاده از چوبهای درختان مختلف اقدام به ساخت تخته اسکی میکردند.
نخستینهای اسکی زنجان
سید اسداله جمالی در کتاب «تاریخ ورزش زنجان» در مورد پیدایش اسکی در زنجان مینویسد: « نفرات اسکیباز تیپ کوهستانی ارتش در مدت چند روزی که در زنجان اقامت داشتند در تپههای سمت جنوبی زنجان که مشکل به شهر و در میدان دید ساکنین بعضی از خانههای پایین شهر است به نمایش با اسکی پرداختند که برای بینندگان بسیار جالب و تماشایی بود علاقمندان به ورزش دوستان در کنار تپه ها به تماشای حرکات ورزشی اسکی بازان ارتش میرفتند».
این آشنایی اولیه باعث شد جوانان زنجانی به اسکی علاقهمند شده و به سوی این ورزش کشیده شوند و کمکم با بیشتر شدن علاقهمندان به اسکی مسوولان انجمن تربیت بدنی آن دوره و محمود ذوالفقاری برای پیدا کردن مکان مناسبی برای ساخت پیست اسکی در زنجان اقدام کردند.
در این کتاب آمده است: « در خصوص تعیین محل مناسب تمرین اسکی محمود ذوالفقاری در یکی از سفرهای خود در امتداد جاده زنجان به بیجار تپه های مشرف به روستای پاپایی را برای آموزش و اسکی مناسب و مستعد تشخیص داد و بعد از مشورت با سید علی اکبر موسوی و چند تن از ورزشکاران علاقهمند و آگاه تصمیم به انجام تمرین اسکی در ارتفاعات روستای پاپایی اتخاذ گردید.».
پیست پاپایی به عنوان یکی از اولین پیستهای اسکی در ایران در سال راهاندازی شده و ورزشکاران علاقهمند و مستعد زنجانی توانستند به اسکی بپردازند. فدراسیون اسکی نیز ۲۰ دست لوازم اسکی به ورزشکاران زنجانی اهدا کرد تا بتوانند این ورزش را انجام دهند.
در کنار ورزشکاران زنجانی فرزندان روستای پاپایی نیز با شروع اسکی در پاپایی به این ورزش علاقهمند شده بودند، جمالی در کتاباش نوشته است: « استقبال و علاقهمندی فرزندان روستایی به ورزش اسکی به حدی بود که برای شرکت در یادگیری این ورزش ها به کار انداختن ذوق و به کار خود از وسایل ابتدایی نظیر نصفه و نیمه چوب غربال (نوعی چوب نازک) برای ساختن اسکی استفاده می کردند و بعضی از این نوجوانان که به این وسیله ساده و ابتدایی را در اختیار نداشتند سوار مجموعههای (مجمعه- سینی لبه بلند) مسی میشدند و تپه های پر از برف سرازیر میگشتند و چندین سال بعد لاستیک های تیوپی چرخ بزرگ ماشینهای باری و راهسازی جای این مجموعه های مسی را گرفت و جوانان سوار لاستیک های تیوپی شده و از کنار پیست اسکی فرود میآمدند، متاسفانه این روش تفکیک و ورزش بر روی برق حادثه آفرین هم بود و در مواردی باعث صدمه و شکستگی استخوان های دست و پای لاستیک سواران و یا تماشاچیان نیز شده است».
استعداد
علاقهمندی روستاییان به اسکی به قدری بود که اقدام به تهیه لوازم اسکی دستساز کردند. در کتاب تاریخ ورزش زنجان آمده است: « به واسطه کمبود امکانات واگذاری اسکی به مشتاقان و علاقمندان روستایی امکانپذیر نبود و ناگزیر ساختن چوبهایی به شکل است که به طریقه طناب پیچ در پاها محکم می شد به یک نفر نجار در میدان مسگرهای بازار پایین دکان نجاری داشت سفارش داده شد و حدود ۲۰جفت از این چوبهای شبیه به اسکی به روستاییان پاپایی واگذار گردید و آنها با استعداد ذاتی و قدرت بدنی زیادی که داشتند توانستند چند سال بعد نه تنها در مسابقههای زنجان بلکه در مسابقات چند جانبه با اسکی بازان تبریز، رضاییه، همدان و حتی تهران نیز قدرت و استعداد خدادادی خود را به اثبات برساند».
رضا اژدری، رییس هیات اسکی استان زنجان با تایید این مطلب، گفت: روستاییان پاپایی به خصوص افرادی که بالای ۶۰ سال دارند به صورت حرفهای اسکی را آموختهاند و با فنون این ورزش آشنا هستند و در گذشته این عزیزان نیز برای اسکی به پیست پاپایی میآمدند.
آمد و شد
فاصله ۲۵ کیلومتری پیست اسکی پاپایی از زنجان، آمد و شد را برای ورزشکاران زنجانی در زمستان سخت کرده بود اما عشق و علاقه بسیارشان به این ورزش از سختی این راهپیمایی طولانی میکاست. جمالی نوشته است: « هنگامی که تمرین اسکی به تپههای اطراف روستای پاپایی منتقل شد به نبودن وسیله نقلیه به صورت یک مشکل و موانع اساسی درآمد و اسکی بازان با پرداخت ۲۰ ریال از یک دستگاه اتوبوس قدیمی استفاده می کردند و یا جلب موافقت ایران نژاد رییس اداره نظام وظیفه زنجان سوار ماشین ۱۲ چرخ است نظامی آن اداره می شدند و بالاخره هرگاه اتوبوس قدیمی یا ماشین نظامی فراهم نمیآمد یک دستگاه ماشین باری کوچک که متعلق به محمود ذوالفقاری بود جهت رفتن به پیست اسکی در اختیار اسکیبازان قرار می گرفت».
نخستین مدرسان اسکی
رضا اژدری گفت: در سالهای اولیه فعالیت پیست اسکی پاپایی چند مربی برای آموزش به زنجان اعزام شدند که یکی از این مربیان که تاثیر زیادی بر کیفیت اسکیبازان زنجانی گذاشت «سیف اله بندلی» بود. بندلی یکی از قهرمانان اسکی آن زمان بود که برای گذراندن دوره خدمت سربازی (سپاه دانش) به زنجان منتقل شده بود و به دعوت اسکی بازان برای آموزش آنها به این پیست میآمد. و قهرمانان زیادی را برای اسکی زنجان تربیت داد.
جمالی در کتاب تاریخ ورزش زنجان در مورد آوزش اسکی بازان زنجانی نوشته است: « با افزایش قابل توجه تعداد علاقهمندان و دوستداران اسکی نیاز به تعلیم صحیح روشهای مختلف و فنون گوناگون اسکی هر چه بیشتر احساس میشد و انجمن تربیت بدنی زنجان اعتبار کافی در اختیار ندارد که هزینههای اعزام مربی از تهران و مخارج اقامت چند ماهه او در زنجان را پرداخت نماید، محمود ذوالفقاری با مذاکره با مقامات فدراسیون اسکی ایران موافقت آنها جهت اعزام یک نفر مربی اسکی به زنجان را کسب کرد و پرداخت هزینههای این مربی را شخصاً تقبل و فدراسیون اسکی ایران «محمد باقر خوشبختیان» را که نظامی و استوار ارتش بود به زنجان اعزام نمود. خوشبختیان مربی زحمتکش و بسیار دقیق و قاطع بود و به وظیفه ای که بر عهده گرفته بود توجه بسیار داشت. گذشته از اینها خوشبختیان یک ورزشکار با ایمان و باصفا بود و تلاش فراوان داشت که با تمام توان در تعلیم و پیشرفت علاقمندان به اسکی در زنجان توفیقات نماید محمدباقر خوشبختیان در سه سال متوالی که به زنجان آمد در تعلیم ورزش و جوانان زنجان موفقیتهای درخشان و رضایت بخشی را به دست آورد و تمرین اسکی با روش و اسلوب صحیح در زنجان ادامه یافت.
نسب دستگاه بالابر
نبود بالابر برای بالا رفتن اسکی بازان از پیست مشکل بزرگی در پیش ورزشکاران زنجانی بود چرا که باید مسیر سربالایی پیست را پیاده طی کنند و این طی مسیر انرژی آنان را میکاست و زمان زیادی را از این ورزشکاران میگرفت.
رییس هیات اسکی استان زنجان قدمت دستگاه بالابر قدیمی پیست را حدود نیم قرن عنوان کرد و افزود: این بالابر در سال ۱۳۴۵ برای پیست پاپایی که آن زمان یکی از ۴ پیست اسکی ایران به شمار میرفت خریداری شده بود ولی این بالابر به همت فعالان اسکی زنجان در سال ۱۳۴۸ در این پیست نصب شده است.
جمالی نوشته است: « نصب دستگاه تلهاسکی(بالابر) در پیست اسکی پاپایی زنجان در اوایل دهه چهل تحولی جهشی مانند، غیر قابل تصور و باور نکردنی در پیشرفت اسکی زنجان فراهم آورد.
در اختصاص این دستگاه گرانقیمت به پیست اسکی زنجان و به منظور استفاده دوستداران ورزش اسکی دوستی صمیمانه فیلیکس آقایان (رییس فدراسیون اسکی) با محمد ذوالفقاری (رییس فدراسیون دوومیدانی ایران در آن زمان) دخالت بسیاری داشت.
این دستگاه که از خارج از کشور خریداری شده بود پس از رسیدن به زنجان به سبب نبود ماشین آلات لازم و مخصوصاً جرثقیل در محوطه خارجی سالن ورزشی تختی بلا استفاده مانده بود و بالاخره با کوشش و همت کارگران و روستاییان که پایه های بزرگ آهنی را روی دوش از کوه بالا بردند و با سنگ و سیمان محکم و استوار کردند دستگاه تلهاسکی آماده استفاده اسکی بازان و دوستداران ورزش اسکی گردید».
رییس هیات اسکی استان زنجان افزود: بالابر دوم این پیست که در سال ۱۳۸۵ نصب شده است محصول سازندگان داخلی است و همچنین در سال ۸۷ یک دستگاه برفکوب نیز برای این پیست خریداری شد و برای آمادهسازی پیست استفاده میشود.
در سال ۹۲ نیز با استقرار ماشینآلات سنگین توانستیم این پیست را ایمنسازی کنیم و به همین دلیل پاپایی یکی از ایمن ترین پیستهای اسکی در ایران است که برای استفاده علاقهمندان مبتدی بسیار مناسب است.
موفقیت اسکیبازان
رضا اژدری ، ورزشکاران زنجانی را از اسکیبازان موفق ایران عنوان کرد و افزود: استان زنجان یکی از ۴ استان برتر این رشته در کشور است و در برخی موارد اسکیبازان زنجانی توانستهاند با اسکیبازان استانهای تهران و البرز رقابت تنگاتنگی داشته باشند.
این موفقیتها در اسکی برای زنجان تازگی ندارد بلکه استان زنجان با توجه به پیشینه این ورزش در زنجان در گذشته نیز موفقیتهای بسیاری را کسب نموده است. در کتاب تاریخ ورزش زنجان پیرامون موفقیت اسکیبازان زنجانی اینگونه نوشته شده: « در سال ۱۳۵۳ از لحاظ پیروزی و موفقیت کمنظیر و درخشان دانش آموزان اسکیباز زنجانی سالی فراموش نشدنی و به یاد ماندنی بود در این سال دانش آموزان زنجانی بر سکوی اول قهرمانی مسابقات اسکی آموزشگاه های سراسر کشور ایستادند و پیست اسکی دیزین را با خاطره ای خوش و شیرین قهرمانی ترک کردند».
اقامتگاه مخروبه
در کنار پیست پاپایی ساختمانی با حدود متراژ ۳۰۰متر مربع وجود دارد که متاسفانه امروزه بدون استفاده باقیمانده ولی در گذشته اقامتگاه ورزشکاران بوده است.
اژدری گفت:این اقامتگاه در سال ۵۴ و به همت استاد بندلی که در آن سالها به عنوان مربی در زنجان فعالیت میکرد ساخته شده ولی به دلیل عدم رسیدگی این ساختمان کاملا بیاستفاده و مخروبه است.
جمالی نیز پیشینه این ساختمان را انیگونه عنوان کرده است: « محل استراحت اسکیبازان قهوه خانه تنگ و تاریک و دود گرفته روستای پاپایی بود و به همین دلیل اسکیبازان برای استراحت و صرف غذا از پشتبام قهوه خانه استفاده می کردند.
بندلی برای احداث و راه افتادن رستوران و غذاخوری مجهز و آبرومند پیست اسکی پاپایی اصرار داشت و با دایر شدن این رستوران در سال ۱۳۵۴ نیاز اسکیبازان و ورزش دوستان از بابت استراحت و صرف غذا در یک محیط مناسب و مشکل اداره تربیت بدنی و هیات اسکی زنجان از جهت پذیرایی گرم و آبرومندانه از مهمانانی که برای تماشای تمرین و برگزاری مسابقات اسکی به پیست پاپایی میآمدند برطرف شد».
توریسم ورزشی
رییس هیات اسکی زنجان امکاناتی که کنار پیست باید وجود داشته باشد را مهم دانست و افزود: امید است با مساعدت مسوولان بتوانیم در کنار این پیست امکانات رفاهی بیشتری را فراهم کنیم چرا که این ورزش میتواند الگوی مناسبی برای جذب گردشگر باشد. خدمات جانبی پیستهای اسکی در ایران در سطح ایدهآلی نیست با اینکه ایران پس از آمریکا دارای بهترین برف خشک جهان است و میتواند جاذبه توریستی ایدهآلی برای گردشگران خارجی باشد ولی به دلیل ضعف مدیریت و نبود امکانات جانبی در پیستهای اسکی شاهد رونق ورود گردشگر ورزشی به ایران نیستیم.
این در حالی است که پیستهای کشورهای همسایه ما به خصوص ترکیه که از نظر فنی قابل مقایسه با پیستهای ایران نیستند همه ساله پذیرای گردشگران بسیاری است. حتی بسیاری از ورزشکاران اسکیباز زنجانی نیز به جای رفتن به پیستهای تهران چند روز در سال برای اسکس به ترکیه میروند و دلیل عمده این مسافرت عدم امکانات جانبی مناسب پیستهای ایران است.
پیست جدید
رییس هیات اسکی استان زنجان از شناسایی چند محل مستعد برای راهاندازی پیست اسکی در استان خبر داد و افزود: پیست اسکی پاپایی به دلیل ارتفاع حدود ۲۰۰۰ متری چند هفته بیشتر در سال نمیتواند پذیرای ورزشکاران زنجانی باشد از طرفی طول مسیر این پیست کم است به همین دلیل مطالعات بسیاری برای شناسایی مکان جدیدی برای ساخت پیست اسکی استان انجام دادیم. در منطقه دمیرلو محل مناسبی شناسایی و حتی مطالعات ده ساله منابع طبیعی نیز صورت گرفت. این مکان به دلیل ارتفاع بالای ۳۰۰۰ متر و طول مسیر بالا میتواند محل مناسبی برای ساخت پیست جدید و استاندارد باشد. همچنین چند نقطه دیگر در دست مطالعه میباشد که امید است با مساعدت مسوولان بتوانیم پیست دوم استان را به عنوان یک پیست استاندارد داشته باشیم.
/// مهدی مرادی- ندای شهروند آنلاین